Het idee van georganiseerde improvisatie komt in deze suites ook voor, preludes bijvoorbeeld. Bach componeerde ze voor zichzelf of misschien voor een bevriende speler aan het hof van Cöthen. We weten er niet genoeg vanaf. Het is waarschijnlijk dat hij het voor zichzelf schreef om uit te proberen, dus als een experiment om te kijken wat je met zo weinig mogelijk middelen kan duiden. Daarbij komt dat cello nog niet echt een volwaardig solo instrument was in die tijd, zoals de viool dat al wel was. Dus is het des te meer bijzonder wat Bach allemaal heeft bedacht, en dat wil ik u graag laten horen.
De cello is een strijkinstrument dus tonen worden vaak na elkaar gespeeld, zoals in melodieën gebeurt. Bij een toetsinstrument als piano en clavecimbel kunnen meer tonen gelijktijdig gespeeld worden waardoor de harmonie in een stuk direct te horen is. Dus wat deed Bach: hij bedacht lineaire polyfonie, het suggereren van meerstemmigheid voor een melodisch instrument. De verschillende stemmen worden door één strijker gespeeld en gesuggereerd, vervolgens wordt de ene stem dan weer even losgelaten om de andere stem te laten horen. Dit laat ruimte voor de speler en luisteraar om de hiërarchie van de stemmen te kiezen.
Waarom heet het eigenlijk cellosuites? Een suite is een verzameling dansen. In Frankrijk in de tijd van Louis XIV, de Zonnekoning, werd gedanst: dansen uit verschillende streken uit Europa, zelfs daarbuiten. De muziek was dus eigenlijk dansbegeleiding. Het vormde een inspiratie voor latere componisten, de suite werd een uiterst populaire compositievorm, toen de muziek zich had losgekoppeld van de dans aan het hof.
De suite werd ingeluid met een prelude, een improvisatie-achtige opwarmer voor de dansen en een kennismaken met de toonsoort. Bij Bach konden deze preludes flink uitgebreid zijn, zo klinkt in de vijfde cellosuite een prelude met gedragen inleiding gevolgd door een vierstemmige fuga. De allemande was een Duitse dans en Bach herimporteerde de dans weer in Duitsland, omdat die wel aan het hof werd gedanst maar niet meer zoveel in Duitsland. De allemande opende de dansgedeelten in een suite. Onlangs vertelde een bevriende Amerikaans musicus dat onlangs op een populair volksdansfeest in Amerika de allemande werd gedanst.! Het is een sierlijke maar niet te snelle dans, een schrijdedans. De dans is gelaagd, er spelen verschillende elementen, te horen aan verschillende ritmes, tegelijkertijd. De dans is elegant en statig tegelijk, gecultiveerd. Ernstig en toch met goed gemoed! Bach speelt met beide elementen, laat deze met elkaar spelen. Meerstemmigheid is hier het middel bij uitstek. De courante komt van het Franse courire. De dansen hebben soms in meerdere culturen hun varianten. Italiaans is de corrente. Italiaans is snel, Frans niet zo, misschien zaten de kostuums in de weg. De dans is levendig, het ritme veelzijdig, soms in drie en soms in twee. De sarabande schijnt een koloniale Mexicaanse dans te zijn, in Spanje zarabanda genoemd. Geheimzinnig en erotisch van karakter was deze dans in Spanje verboden. In Frankrijk mocht het wel, maar werd de dans aangepast en verlangzaamd, In Duitsland werd de sarabande een ernstige diepzinnige dans. De dans is in drie met een extra nadruk op de 2e tel. Daarna komt een tussendeel, bijvoorbeeld menuet of bourée. Het menuet werd als enige dans ten tijde van Bach nog in de praktijk gedanst. In Frankrijk aan het hof vormde het vloerpatroon van de stappen van het menuet de letter S, ter ere van "le Roi de Soleil". De bourée was een boerendans uit de Auvergne, begeleid door een draailier of doedelzak. De gigue is een van oorsprong Schotse dans, hoewel de dans net als de courante en sarabande in verschillende landen anders gedanst werd, en bij de herkomst van de gigue is dat net zo. De Italiaanse "giga" doet denken aan het Duitse woord "geige", viool. Een fiedelende viool dan, dat wel. Ook de Ierse "jig" ligt voor de hand. Het oud-Franse giguer betekent rondtollen. De Italiaanse variant is snel met 8ste noten, de Franse versie is gepuncteerd dus iets langzamer. In ieder geval is het een uitbundige afsluiting van een suite!